Książnica lubartowska
czwartek, 18 grudnia 2008
ZEZWOLENIE NA ZAŁOŻENIE MIASTA LEWARTÓW
Zezwolenie na założenie miasta Lewartów i nadanie miastu prawa magdeburskiego 29 V 1543 r.
Kraków, 29 V 1543 r.
Zygmunt I, król polski, zezwala Piotrowi Firlejowi z Dąbrowicy, wojewodzie lubelskiemu, na założenie na prawie magdeburskim miasta Lewartowa
Komentarz: Piotr Firlej z Dąbrowicy, wojewoda lubelski w latach 1537-1545, a od 1551 r. wojewoda ruski, starosta radomski i kazimierski, właściciel Kocka i Janowca, zabiegał o zezwolenie na założenie na swoich gruntach nowego miasta w celu przede wszystkim zwiększenia dochodów z własnych posiadłości. Jego starania zostały uwieńczone sukcesem i 29 V 1543 r. król Zygmunt I Stary zezwolił na założenie „na surowym korzeniu” miasta nazwanego od herbu Firlejów Lewart – Lewartowem. Król zezwolił na ufundowanie przez Piotra Firleja nowego miasta przez wzgląd na jego „zacne zasługi” oraz chcąc „tegoż wojewodę do takowych usług naszych i Rzeczypospolitej chętniejszego i życzliwszego przyprowadzić”. Zgodnie z przywilejem miasto miało stanąć na obszarach gruntów dwóch wsi dziedzicznych należących do Piotra Firleja, tj. Łucki i Szczekarkowa. Dokument jednak bliżej nie precyzował obszaru gruntu przeznaczonego przez fundatora pod budowę nowej osady miejskiej, choć zapewnie nie różnił się on wiele od obszaru późniejszego, znanego ze źródeł Lewartowa. Przywilej królewski lokował miasto na prawie magdeburskim, zwanym także niemieckim, na którym w średniowieczu była lokowana większość miast polskich. Na mocy przywileju mieszczanie lubartowscy zostali uwolnieni spod jurysdykcji sądów kasztelańskich, wojewodów i starostów na rzecz wprowadzenia sądownictwa własnego opartego na przepisach prawa magdeburskiego oraz posiadanie własnych władz administracyjnych. Byli także zwolnieni na okres 12 lat z płacenia podatków na rzecz państwa, za wyjątkiem czopowego. Przywilej królewski ustanawiał ponadto w mieście trzy stałe jarmarki w roku, tj. na św. Marka (25 kwietnia), na św. Aleksego (17 lipca) oraz na św. Idziego (1 września). Ponadto przywilej ustalał targ w każdą środę. Wszystkie te jarmarki miały się przyczyniać do wzrostu znaczenia i dobrobytu miasta.
Edyta Targońska
Warto przeczytać:
Rościszewska Z., Lewartów (Lubartów) w latach 1543-1643, Lublin 1932;
Lubartów. Z dziejów miasta i regionu, red. S. Tworek, Lublin 1977.
Publikacja źródła:
Rościszewska Z., Lewartów (Lubartów) w latach 1543-1643, Lublin 1932, s. 42-45.
Opis zewnętrzny: Kopia z XVIII w., jęz. polski, papier o wymiarach 190x340 mm.
Miejsce przechowywania: Archiwum Państwowe w Lublinie, Akta cechu żelaznego w Lubartowie, sygn. 1.
Kraków, 29 V 1543 r.
Zygmunt I, król polski, zezwala Piotrowi Firlejowi z Dąbrowicy, wojewodzie lubelskiemu, na założenie na prawie magdeburskim miasta Lewartowa
Komentarz: Piotr Firlej z Dąbrowicy, wojewoda lubelski w latach 1537-1545, a od 1551 r. wojewoda ruski, starosta radomski i kazimierski, właściciel Kocka i Janowca, zabiegał o zezwolenie na założenie na swoich gruntach nowego miasta w celu przede wszystkim zwiększenia dochodów z własnych posiadłości. Jego starania zostały uwieńczone sukcesem i 29 V 1543 r. król Zygmunt I Stary zezwolił na założenie „na surowym korzeniu” miasta nazwanego od herbu Firlejów Lewart – Lewartowem. Król zezwolił na ufundowanie przez Piotra Firleja nowego miasta przez wzgląd na jego „zacne zasługi” oraz chcąc „tegoż wojewodę do takowych usług naszych i Rzeczypospolitej chętniejszego i życzliwszego przyprowadzić”. Zgodnie z przywilejem miasto miało stanąć na obszarach gruntów dwóch wsi dziedzicznych należących do Piotra Firleja, tj. Łucki i Szczekarkowa. Dokument jednak bliżej nie precyzował obszaru gruntu przeznaczonego przez fundatora pod budowę nowej osady miejskiej, choć zapewnie nie różnił się on wiele od obszaru późniejszego, znanego ze źródeł Lewartowa. Przywilej królewski lokował miasto na prawie magdeburskim, zwanym także niemieckim, na którym w średniowieczu była lokowana większość miast polskich. Na mocy przywileju mieszczanie lubartowscy zostali uwolnieni spod jurysdykcji sądów kasztelańskich, wojewodów i starostów na rzecz wprowadzenia sądownictwa własnego opartego na przepisach prawa magdeburskiego oraz posiadanie własnych władz administracyjnych. Byli także zwolnieni na okres 12 lat z płacenia podatków na rzecz państwa, za wyjątkiem czopowego. Przywilej królewski ustanawiał ponadto w mieście trzy stałe jarmarki w roku, tj. na św. Marka (25 kwietnia), na św. Aleksego (17 lipca) oraz na św. Idziego (1 września). Ponadto przywilej ustalał targ w każdą środę. Wszystkie te jarmarki miały się przyczyniać do wzrostu znaczenia i dobrobytu miasta.
Edyta Targońska
Warto przeczytać:
Rościszewska Z., Lewartów (Lubartów) w latach 1543-1643, Lublin 1932;
Lubartów. Z dziejów miasta i regionu, red. S. Tworek, Lublin 1977.
Publikacja źródła:
Rościszewska Z., Lewartów (Lubartów) w latach 1543-1643, Lublin 1932, s. 42-45.
Opis zewnętrzny: Kopia z XVIII w., jęz. polski, papier o wymiarach 190x340 mm.
Miejsce przechowywania: Archiwum Państwowe w Lublinie, Akta cechu żelaznego w Lubartowie, sygn. 1.
LUBARTOW DAWNIEJ
Do rozbiorów
Lubartów leżący w południowo-wschodniej części Polski w województwie lubelskim, na Wysoczyźnie Lubartowskiej zaliczanej do Niziny Południowopodlaskiej. Jego historia sięga połowy XVI w., kiedy to 29 V 1543 r. Piotr Firlej z Dąbrowicy, wojewoda lubelski, otrzymał od króla Zygmunta I Starego przywilej zezwalający na założenie „na surowym korzeniu” miasta Lewartowa, nazwanego tak od herbu Firlejów – Lewart.
Miasto powstało na gruntach dwóch dziedzicznych wsi Piotra Firleja, tj. Łucki i Szczekarkowa. Przywilej królewski lokował miasto na prawie magdeburskim (teutońskim). Na mocy przywileju mieszczanie lubartowscy zostali uwolnieni spod jurysdykcji sądów kasztelańskich, wojewodów i starostów na rzecz wprowadzenia sądownictwa własnego opartego na przepisach prawa magdeburskiego oraz posiadanie własnych władz administracyjnych. Byli także zwolnieni na okres 12 lat z płacenia podatków na rzecz państwa, z wyjątkiem czopowego. Z przywilejem lokacyjnym Piotr Firlej z Dąbrowicy 25 VIII 1543 r. określił i nadał prawa mieszkańcom Lewartowa.
Przywilej lokacyjny nie informuje o obszarze gruntu przeznaczonego przez fundatora pod budowę nowej osady miejskiej ani też o układzie miasta. Zapewne jednak rozległość miasta nie różniła się wiele od późniejszego Lubartowa, a jego rozplanowanie przestrzenne było podobne do innych miast lokowanych na prawie magdeburskim. Centrum miasta stanowił rynek, od którego wychodziły cztery główne ulice skierowane w cztery strony świata: ulica Lubelska, ku Kamionce, Zatylna, Poboczna, Krzywe Koło oraz Pastewnikowa. Wzmianka z 1557 r. w księgach miasta Lubartowa informuje o ratuszu miejskim wzniesionym z funduszy dziedzica, w którym najprawdopodobniej mieściło się także więzienie. Na rynku stał również pręgierz. W północnej części miasta Piotr Firlej wybudował dwór mieszkalny otoczony ogrodem, a w niedalekiej odległości od niego kościół drewniany pod wezwaniem św. Piotra Apostoła.
W początkowym okresie istnienia miasta osadnicy rekrutowali się przede wszystkim spośród ludności miejscowej, w tym głównie rzemieślników i kupców z sąsiednich miast, drobnej okolicznej szlachty, a nawet zbiegłych chłopów pańszczyźnianych. Cudzoziemcy – Niemcy, Holendrzy i sporadycznie Francuzi – zaczęli napływać do miasta w drugiej połowie XVI w. Byli oni wykwalifikowanymi rzemieślnikami oraz znawcami hodowli bydła i swoją obecnością przyczyniali się do rozwoju kultury materialnej miasta. Mikołaj Firlej, syn Piotra, 21 IX 1575 r. wydał przywilej, w którym, jako właściciel miasta, wszystkim przybyszom z obcych krajów zapewniał wolość wyznania i rządzenia się wg prawa własnego kraju oraz gwarantował im swobodny powrót do ojczyzny.
Organami władzy miejskiej od początku założenia miasta był burmistrz z radą (proconsul cum consulibus) oraz wójt (advocatus) i jego zastępca (viceadvocatu) z siedmioma ławnikami przysięgłymi (scabini). Oba te organy występowały jako urząd wójtowsko-radziecki, przy czym wymiar sprawiedliwości w przeważającej mierze należał do wójta i ławników, gdyż to wójt częściej odbywał posiedzenia sądowe niż burmistrz. Zawsze jednak wójt rozpoczynał posiedzenia sądowe w imieniu swoim i burmistrza z radą. Na burmistrzu i radzie spoczywały natomiast sprawy administracyjne – ściąganie podatków i kar pieniężnych, on też sprawował pieczę nad skrzynią miejską i pieczęciami. Lubartów był jednak miastem prywatnym i pomimo wszystkich korzyści płynących z lokacji na prawie magdeburskim ostateczną i decydującą instancją w zakresie prawodawstwa, administracji i sądownictwa był właściciel miasta. Zgodnie z założeniami przywileju lokacyjnego, wójta sądził bowiem dziedzic miasta lub jego zastępca. Dziedzic miał ponadto prawo ingerowania w wewnętrzne sprawy miasta, uczestnictwa w wyborach, a członkowie ławy i rady byli najczęściej przez niego mianowani. Urzędnikiem miejskim był też pisarz miejski (notarius ublicus civilis), który prowadził księgi wpisów spraw sądowych miejskich oraz spisywał akty ostatniej woli. Mikołaj Firlej w 1556 r. wydał zarządzenie, aby księgi miejskie prowadzone były wyłącznie w języku polskim – zarządzenie to na stałe wprowadziło język polski do kancelarii Lubartowa w okresie staropolskim.
Po śmierci w 1553 r. Piotra Firleja dziedzicem Lewartowa został jego syn Mikołaj – kalwin, wódz innowierców małopolskich, za którego czasów miasto stało się sławnym ośrodkiem różnowierczym. Mikołaj Firlej, jako wyznawca nauki kalwińskiej, istniejący w Lewartowie od 1549 r. drewniany kościół katolicki zamienił na zbór kalwiński. Katolicy byli zatem zmuszeni do uczęszczania na nabożeństwa do pobliskiej wsi Łucka, gdzie znajdowała się kaplica pełniąca funkcję kościoła parafialnego. W następnych latach napływ różnowierców do miasta był coraz większy i to nie tylko kalwinów, ale również arian i luteran, którzy w większości byli cudzoziemcami. W 1580 r. w Lewartowie odbył się wielki synod z udziałem arian i kalwinów. Jego inicjatorem był Mikołaj Firlej, który widząc osłabienie ruchu reformacyjnego w wyniku m.in. walk między różnymi obozami, dążył do pogodzenia obu zborów. W dniach 13 i 14 I 1592 r. kościół w Lewartowie był natomiast miejscem dysputy jezuitów lubelskich z kalwinami i arianami, w której udział wzięli wybitni przedstawiciele tych wyznań: arianin Wojciech z Kalisza, kalwini: Grzegorz Jankowski i Franciszek Jezierski oraz jezuici: Adrian Radzimiński, Marcin Łaszcz oraz Jakub Szafarzyński. Zasługą Mikołaja Firleja było także utworzenie w 1580 r. w Lewartowie stojącego na bardzo wysokim poziomie gimnazjum kalwińskiego z humanistycznym programem nauczania. Jego pierwszym rektorem był Szymon Seidler, a następnie Samuel Wolf oraz Stanisław Petrycjusz.
Za czasów Mikołaja Firleja Lewartów przeżywał okres swojego największego rozkwitu. Poza inicjatywami związanymi z uczynieniem z miasta znaczącego ośrodka różnowierczego, dziedzic dbał o materialny rozwój miasta. W rynku wzniósł kamienice, z Holandii, Flandrii i Niemiec sprowadził rzemieślników i hodowców bydła, a w 1580 r. wydał przywilej powołujący cech zbiorowy szewców, krawców, kuśnierzy i tkaczy.
Po Mikołaju Firleju właścicielką Lewartowa od 1593 r. była Elżbieta – żona Mikołaja Kazimierskiego, jedna z czterech córek Mikołaja. Mikołaj Kazimierski był arianinem, w związku z czym założył w Lewartowie zbór ariański oraz przekształcił szkolę kalwińską w ariańską. Szkoła ta była jedną ze znaczniejszych uczelni różnowierczych w ówczesnej Polsce, do której przybywała młodzież z całego kraju. Jej organizatorem i rektorem był Wojciech z Kalisza, absolwent Akademii Krakowskiej, który przeprowadził w gimnazjum ariańskim reformę szkolnictwa opartą na założeniach humanizmu. Szkoła istniała w latach 1588 -1598.
W 1598 r. miasto przeszło w ręce pięciu synów Kazimierkiego, których opiekunem był Jan Firlej, podskarbi koronny. W 1609 r. dziedzicem miasta został Piotr Kazimierski, w 1617 r. Tomasz, a w 1622 r. Mikołaj. Od 1626 r. miasto stanowiło własność księcia Janusza Zasławskiego, wojewody lubelskiego.
Okres wojen szwedzkich, poczynając od przejścia w 1656 r. przez miasto części oddziałów Stefana Czarnieckiego i wiążącego się z tym ograbienia i zniszczenia Lewartowa przez podążające za nim wojska szwedzkie, zaznaczył się ogromnymi zniszczeniami zabudowań, upadkiem przemysłu i handlu oraz drastycznym spadkiem liczby ludności. Upadek miasta trwał kilkadziesiąt lat. W tym okresie Lewartów przechodził kolejno w ręce różnych rodów magnackich: wspomnianych Zasławskich, następnie Wiśniowieckich i Lubomirskich, a od 1739 r. Sanguszków. Z osobą Pawła Karola Sanguszki, który odziedziczył dobra lewartowskie po śmierci żony Marianny Lubomirskiej, córki Józefa Lubomirskiego, wiąże się ponowny rozkwit miasta. Paweł Karol Sanguszko postanowił uczynić z Lewartowa swą główną siedzibę, w związku z czym czynił starania o podniesienie go z upadku, m.in. przez zachęcanie mieszkańców do prowadzeniu handlu i rzemiosła. W tym celu w 1739 r. zawiązał nowy duży cech „kunsztu żelaznego" skupiający stolarzy, rymarzy, bednarzy, cieśli i „innych będących w tym cechu” oraz potwierdził przywileje cechów już istniejących. Przebudowano też pałac, który podczas wojny północnej w 1705 r. został częściowo zniszczony. W latach 1733-1735 w miejscu drewnianej świątyni wzniesiono w stylu późnego baroku kościół św. Anny, konsekrowany w 1738 r. W latach 1737-1741 Paweł Karol Sanguszko wspólnie z Mikołajem Krzynieckim ufundował kościół i klasztor oo. Kapucynów konsekrowany w 1741 r. Projektantem zarówno kościoła św. Anny, jak i klasztoru i kościoła oo. Kapucynów był Paweł Antoni Fontana.
Z rokiem 1744 wiąże się ważne wydarzenie w dziejach miasta. Na prośbę Pawła Karola Sanguszki król August III w przywileju z 22 listopada tego roku zmienił nazwę miasta z Lewartowa na Lubartów. Nowa nazwa nawiązywała do imienia założyciela rodu Sanguszków – Lubarta. Przywilejem tym miastu nadano także herb nawiązujący swą symboliką do dwóch okresów świetności miasta oraz dwóch jego właścicieli: Firlejówi Sanguszków. Podkreślić należy, że Lubartów był pierwszym miastem w województwie lubelskim, które otrzymało herb z nadania królewskiego. Przywilej z 1744 r. potwierdzał również obowiązywanie w mieście prawa magdeburskiego, co podkreślało miejski charakter Lubartowa oraz dawało ochronę ze strony państwa. Ustrój oparty na zasadach prawa magdeburskiego obowiązywał w mieście do końca niepodległości Rzeczypospolitej, tj. do 1795 r., a także w okresie zaboru austriackiego, kiedy to Lubartów znalazł się w cyrkule lubelskim Austrii. Odnowiciel Lubartowa Paweł Karol Sanguszko zmarł w 1750 r. w Zahajcach na Wołyniu. Jego ciało spoczęło w kościele oo. Kapucynów w Lublinie, natomiast serce i język w 1750 r. podczas uroczystego pogrzebu złożono w kościele św. Anny w Lubartowie. Po śmierci Pawła Karola Sanguszki dobrami lubartowskimi zarządzali jego potomkowie i członkowie rodu Sanguszków. Na drugą połowę XVIII w. przypada też intensywniejszy rozwój miasta. Przybyło wówczas więcej domów mieszkalnych, których rozmieszczenie zdecydowanie się zmieniło w porównaniu z początkowym okresem istnienia miasta. Wcześniejsza zabudowa skupiała się wokół rynku, a w omawianym okresie domy zaczęto budować w znacznym oddaleniu od centrum, co spowodowało wydłużenie się miasta, powstanie nowego rynku oraz kilku nowych ulic. Ludność Lubartowa w latach 80. XVIII w. wynosiła ok. 2500 osób, a jej struktura zawodowa była bardzo urozmaicona – wśród mieszczan byli rzemieślnicy, rolnicy, szynkarze i karczmarze, a także żebracy.
Lubartów leżący w południowo-wschodniej części Polski w województwie lubelskim, na Wysoczyźnie Lubartowskiej zaliczanej do Niziny Południowopodlaskiej. Jego historia sięga połowy XVI w., kiedy to 29 V 1543 r. Piotr Firlej z Dąbrowicy, wojewoda lubelski, otrzymał od króla Zygmunta I Starego przywilej zezwalający na założenie „na surowym korzeniu” miasta Lewartowa, nazwanego tak od herbu Firlejów – Lewart.
Miasto powstało na gruntach dwóch dziedzicznych wsi Piotra Firleja, tj. Łucki i Szczekarkowa. Przywilej królewski lokował miasto na prawie magdeburskim (teutońskim). Na mocy przywileju mieszczanie lubartowscy zostali uwolnieni spod jurysdykcji sądów kasztelańskich, wojewodów i starostów na rzecz wprowadzenia sądownictwa własnego opartego na przepisach prawa magdeburskiego oraz posiadanie własnych władz administracyjnych. Byli także zwolnieni na okres 12 lat z płacenia podatków na rzecz państwa, z wyjątkiem czopowego. Z przywilejem lokacyjnym Piotr Firlej z Dąbrowicy 25 VIII 1543 r. określił i nadał prawa mieszkańcom Lewartowa.
Przywilej lokacyjny nie informuje o obszarze gruntu przeznaczonego przez fundatora pod budowę nowej osady miejskiej ani też o układzie miasta. Zapewne jednak rozległość miasta nie różniła się wiele od późniejszego Lubartowa, a jego rozplanowanie przestrzenne było podobne do innych miast lokowanych na prawie magdeburskim. Centrum miasta stanowił rynek, od którego wychodziły cztery główne ulice skierowane w cztery strony świata: ulica Lubelska, ku Kamionce, Zatylna, Poboczna, Krzywe Koło oraz Pastewnikowa. Wzmianka z 1557 r. w księgach miasta Lubartowa informuje o ratuszu miejskim wzniesionym z funduszy dziedzica, w którym najprawdopodobniej mieściło się także więzienie. Na rynku stał również pręgierz. W północnej części miasta Piotr Firlej wybudował dwór mieszkalny otoczony ogrodem, a w niedalekiej odległości od niego kościół drewniany pod wezwaniem św. Piotra Apostoła.
W początkowym okresie istnienia miasta osadnicy rekrutowali się przede wszystkim spośród ludności miejscowej, w tym głównie rzemieślników i kupców z sąsiednich miast, drobnej okolicznej szlachty, a nawet zbiegłych chłopów pańszczyźnianych. Cudzoziemcy – Niemcy, Holendrzy i sporadycznie Francuzi – zaczęli napływać do miasta w drugiej połowie XVI w. Byli oni wykwalifikowanymi rzemieślnikami oraz znawcami hodowli bydła i swoją obecnością przyczyniali się do rozwoju kultury materialnej miasta. Mikołaj Firlej, syn Piotra, 21 IX 1575 r. wydał przywilej, w którym, jako właściciel miasta, wszystkim przybyszom z obcych krajów zapewniał wolość wyznania i rządzenia się wg prawa własnego kraju oraz gwarantował im swobodny powrót do ojczyzny.
Organami władzy miejskiej od początku założenia miasta był burmistrz z radą (proconsul cum consulibus) oraz wójt (advocatus) i jego zastępca (viceadvocatu) z siedmioma ławnikami przysięgłymi (scabini). Oba te organy występowały jako urząd wójtowsko-radziecki, przy czym wymiar sprawiedliwości w przeważającej mierze należał do wójta i ławników, gdyż to wójt częściej odbywał posiedzenia sądowe niż burmistrz. Zawsze jednak wójt rozpoczynał posiedzenia sądowe w imieniu swoim i burmistrza z radą. Na burmistrzu i radzie spoczywały natomiast sprawy administracyjne – ściąganie podatków i kar pieniężnych, on też sprawował pieczę nad skrzynią miejską i pieczęciami. Lubartów był jednak miastem prywatnym i pomimo wszystkich korzyści płynących z lokacji na prawie magdeburskim ostateczną i decydującą instancją w zakresie prawodawstwa, administracji i sądownictwa był właściciel miasta. Zgodnie z założeniami przywileju lokacyjnego, wójta sądził bowiem dziedzic miasta lub jego zastępca. Dziedzic miał ponadto prawo ingerowania w wewnętrzne sprawy miasta, uczestnictwa w wyborach, a członkowie ławy i rady byli najczęściej przez niego mianowani. Urzędnikiem miejskim był też pisarz miejski (notarius ublicus civilis), który prowadził księgi wpisów spraw sądowych miejskich oraz spisywał akty ostatniej woli. Mikołaj Firlej w 1556 r. wydał zarządzenie, aby księgi miejskie prowadzone były wyłącznie w języku polskim – zarządzenie to na stałe wprowadziło język polski do kancelarii Lubartowa w okresie staropolskim.
Po śmierci w 1553 r. Piotra Firleja dziedzicem Lewartowa został jego syn Mikołaj – kalwin, wódz innowierców małopolskich, za którego czasów miasto stało się sławnym ośrodkiem różnowierczym. Mikołaj Firlej, jako wyznawca nauki kalwińskiej, istniejący w Lewartowie od 1549 r. drewniany kościół katolicki zamienił na zbór kalwiński. Katolicy byli zatem zmuszeni do uczęszczania na nabożeństwa do pobliskiej wsi Łucka, gdzie znajdowała się kaplica pełniąca funkcję kościoła parafialnego. W następnych latach napływ różnowierców do miasta był coraz większy i to nie tylko kalwinów, ale również arian i luteran, którzy w większości byli cudzoziemcami. W 1580 r. w Lewartowie odbył się wielki synod z udziałem arian i kalwinów. Jego inicjatorem był Mikołaj Firlej, który widząc osłabienie ruchu reformacyjnego w wyniku m.in. walk między różnymi obozami, dążył do pogodzenia obu zborów. W dniach 13 i 14 I 1592 r. kościół w Lewartowie był natomiast miejscem dysputy jezuitów lubelskich z kalwinami i arianami, w której udział wzięli wybitni przedstawiciele tych wyznań: arianin Wojciech z Kalisza, kalwini: Grzegorz Jankowski i Franciszek Jezierski oraz jezuici: Adrian Radzimiński, Marcin Łaszcz oraz Jakub Szafarzyński. Zasługą Mikołaja Firleja było także utworzenie w 1580 r. w Lewartowie stojącego na bardzo wysokim poziomie gimnazjum kalwińskiego z humanistycznym programem nauczania. Jego pierwszym rektorem był Szymon Seidler, a następnie Samuel Wolf oraz Stanisław Petrycjusz.
Za czasów Mikołaja Firleja Lewartów przeżywał okres swojego największego rozkwitu. Poza inicjatywami związanymi z uczynieniem z miasta znaczącego ośrodka różnowierczego, dziedzic dbał o materialny rozwój miasta. W rynku wzniósł kamienice, z Holandii, Flandrii i Niemiec sprowadził rzemieślników i hodowców bydła, a w 1580 r. wydał przywilej powołujący cech zbiorowy szewców, krawców, kuśnierzy i tkaczy.
Po Mikołaju Firleju właścicielką Lewartowa od 1593 r. była Elżbieta – żona Mikołaja Kazimierskiego, jedna z czterech córek Mikołaja. Mikołaj Kazimierski był arianinem, w związku z czym założył w Lewartowie zbór ariański oraz przekształcił szkolę kalwińską w ariańską. Szkoła ta była jedną ze znaczniejszych uczelni różnowierczych w ówczesnej Polsce, do której przybywała młodzież z całego kraju. Jej organizatorem i rektorem był Wojciech z Kalisza, absolwent Akademii Krakowskiej, który przeprowadził w gimnazjum ariańskim reformę szkolnictwa opartą na założeniach humanizmu. Szkoła istniała w latach 1588 -1598.
W 1598 r. miasto przeszło w ręce pięciu synów Kazimierkiego, których opiekunem był Jan Firlej, podskarbi koronny. W 1609 r. dziedzicem miasta został Piotr Kazimierski, w 1617 r. Tomasz, a w 1622 r. Mikołaj. Od 1626 r. miasto stanowiło własność księcia Janusza Zasławskiego, wojewody lubelskiego.
Okres wojen szwedzkich, poczynając od przejścia w 1656 r. przez miasto części oddziałów Stefana Czarnieckiego i wiążącego się z tym ograbienia i zniszczenia Lewartowa przez podążające za nim wojska szwedzkie, zaznaczył się ogromnymi zniszczeniami zabudowań, upadkiem przemysłu i handlu oraz drastycznym spadkiem liczby ludności. Upadek miasta trwał kilkadziesiąt lat. W tym okresie Lewartów przechodził kolejno w ręce różnych rodów magnackich: wspomnianych Zasławskich, następnie Wiśniowieckich i Lubomirskich, a od 1739 r. Sanguszków. Z osobą Pawła Karola Sanguszki, który odziedziczył dobra lewartowskie po śmierci żony Marianny Lubomirskiej, córki Józefa Lubomirskiego, wiąże się ponowny rozkwit miasta. Paweł Karol Sanguszko postanowił uczynić z Lewartowa swą główną siedzibę, w związku z czym czynił starania o podniesienie go z upadku, m.in. przez zachęcanie mieszkańców do prowadzeniu handlu i rzemiosła. W tym celu w 1739 r. zawiązał nowy duży cech „kunsztu żelaznego" skupiający stolarzy, rymarzy, bednarzy, cieśli i „innych będących w tym cechu” oraz potwierdził przywileje cechów już istniejących. Przebudowano też pałac, który podczas wojny północnej w 1705 r. został częściowo zniszczony. W latach 1733-1735 w miejscu drewnianej świątyni wzniesiono w stylu późnego baroku kościół św. Anny, konsekrowany w 1738 r. W latach 1737-1741 Paweł Karol Sanguszko wspólnie z Mikołajem Krzynieckim ufundował kościół i klasztor oo. Kapucynów konsekrowany w 1741 r. Projektantem zarówno kościoła św. Anny, jak i klasztoru i kościoła oo. Kapucynów był Paweł Antoni Fontana.
Z rokiem 1744 wiąże się ważne wydarzenie w dziejach miasta. Na prośbę Pawła Karola Sanguszki król August III w przywileju z 22 listopada tego roku zmienił nazwę miasta z Lewartowa na Lubartów. Nowa nazwa nawiązywała do imienia założyciela rodu Sanguszków – Lubarta. Przywilejem tym miastu nadano także herb nawiązujący swą symboliką do dwóch okresów świetności miasta oraz dwóch jego właścicieli: Firlejówi Sanguszków. Podkreślić należy, że Lubartów był pierwszym miastem w województwie lubelskim, które otrzymało herb z nadania królewskiego. Przywilej z 1744 r. potwierdzał również obowiązywanie w mieście prawa magdeburskiego, co podkreślało miejski charakter Lubartowa oraz dawało ochronę ze strony państwa. Ustrój oparty na zasadach prawa magdeburskiego obowiązywał w mieście do końca niepodległości Rzeczypospolitej, tj. do 1795 r., a także w okresie zaboru austriackiego, kiedy to Lubartów znalazł się w cyrkule lubelskim Austrii. Odnowiciel Lubartowa Paweł Karol Sanguszko zmarł w 1750 r. w Zahajcach na Wołyniu. Jego ciało spoczęło w kościele oo. Kapucynów w Lublinie, natomiast serce i język w 1750 r. podczas uroczystego pogrzebu złożono w kościele św. Anny w Lubartowie. Po śmierci Pawła Karola Sanguszki dobrami lubartowskimi zarządzali jego potomkowie i członkowie rodu Sanguszków. Na drugą połowę XVIII w. przypada też intensywniejszy rozwój miasta. Przybyło wówczas więcej domów mieszkalnych, których rozmieszczenie zdecydowanie się zmieniło w porównaniu z początkowym okresem istnienia miasta. Wcześniejsza zabudowa skupiała się wokół rynku, a w omawianym okresie domy zaczęto budować w znacznym oddaleniu od centrum, co spowodowało wydłużenie się miasta, powstanie nowego rynku oraz kilku nowych ulic. Ludność Lubartowa w latach 80. XVIII w. wynosiła ok. 2500 osób, a jej struktura zawodowa była bardzo urozmaicona – wśród mieszczan byli rzemieślnicy, rolnicy, szynkarze i karczmarze, a także żebracy.
Lubartów dzisiaj
Lubartów dzisiaj
Lubartów to miasto leżące 24 km od Lublina nad rzeką Wieprz. Pierwotnie nosiło nazwę Lewart. Bardzo dużo zawdzięcza dwóm możnym rodom – Firlejom i Sanguszkom. Pierwszemu - swe początki; drugiemu dalszy rozwój i zmianę nazwy miasta na dzisiaj funkcjonującą.
Malowniczo położony Lubartów ma się czym chwalić zarówno jeśli chodzi o okoliczną przyrodę jak i zabytki w samym mieście. Swój podziw dla tego miejsca pięknie wyraził w słowach hymnu jego autor
- O, Ziemio Lubartowska,
W piosenkach naszych trwaj!
Tyś taka jest urocza
Jak bzy, jak wiosna i maj.
Zwiedzanie miasta rozpoczniemy od Pałacu Sanguszków z XVIII w. Jego fundamenty stawiali jeszcze Firlejowie. Liczne zmiany właścicieli, wojny, pożary nie służyły zabytkowi. Dziś swą siedzibę znalazło w nim Starostwo Powiatowe. Nazwisko Sanguszków pojawia się również przy okazji zwiedzania Kościoła pw. św. Anny. Byli fundatorami tej wspaniałej świątyni z pierwszej połowy XVIII w. W prawej nawie znajduje się epitafium z sercami Pawła K. Sanguszki i jego żony - Barbary z Duninów Sanguszkowej. Także Klasztor oo. Kapucynów z lat 1737-1741 zawdzięcza swe powstanie tej rodzinie. Wybudowany został zgodnie za zasadami kapucynów. Jest to budowla jednonawowa, barokowa, oszczędna w bryle i dekoracjach. Charakterystyczna elewacja przyklasztornego kościoła nawiązuje w swej stylistyce do kościoła kapucynów w Rzymie. Ozdobą jego wnętrza są osiemnastowieczne płótna ołtarzowe, autorstwa Szymona Czechowicza.
Jak w większości miast w tym regionie znajdziemy w Lubartowie liczne ślady żydowskiej historii. Do drugiej wojny światowej Żydzi stanowili ponad 50 % mieszkańców miasta. Niestety dziś znajdziemy tu tylko pozostałości jednego z cmentarzy.
Warto też zajrzeć 9 km od Lubartowa do Kozłówki gdzie znajduje się wspaniały kompleks pałacowy Zamoyskich.
herb
Położenie: 51° 28' N - 22° 36' E
Ludność: 23 010
Obszar:13,91 km kw.
Lubartów to miasto leżące 24 km od Lublina nad rzeką Wieprz. Pierwotnie nosiło nazwę Lewart. Bardzo dużo zawdzięcza dwóm możnym rodom – Firlejom i Sanguszkom. Pierwszemu - swe początki; drugiemu dalszy rozwój i zmianę nazwy miasta na dzisiaj funkcjonującą.
Malowniczo położony Lubartów ma się czym chwalić zarówno jeśli chodzi o okoliczną przyrodę jak i zabytki w samym mieście. Swój podziw dla tego miejsca pięknie wyraził w słowach hymnu jego autor
- O, Ziemio Lubartowska,
W piosenkach naszych trwaj!
Tyś taka jest urocza
Jak bzy, jak wiosna i maj.
Zwiedzanie miasta rozpoczniemy od Pałacu Sanguszków z XVIII w. Jego fundamenty stawiali jeszcze Firlejowie. Liczne zmiany właścicieli, wojny, pożary nie służyły zabytkowi. Dziś swą siedzibę znalazło w nim Starostwo Powiatowe. Nazwisko Sanguszków pojawia się również przy okazji zwiedzania Kościoła pw. św. Anny. Byli fundatorami tej wspaniałej świątyni z pierwszej połowy XVIII w. W prawej nawie znajduje się epitafium z sercami Pawła K. Sanguszki i jego żony - Barbary z Duninów Sanguszkowej. Także Klasztor oo. Kapucynów z lat 1737-1741 zawdzięcza swe powstanie tej rodzinie. Wybudowany został zgodnie za zasadami kapucynów. Jest to budowla jednonawowa, barokowa, oszczędna w bryle i dekoracjach. Charakterystyczna elewacja przyklasztornego kościoła nawiązuje w swej stylistyce do kościoła kapucynów w Rzymie. Ozdobą jego wnętrza są osiemnastowieczne płótna ołtarzowe, autorstwa Szymona Czechowicza.
Jak w większości miast w tym regionie znajdziemy w Lubartowie liczne ślady żydowskiej historii. Do drugiej wojny światowej Żydzi stanowili ponad 50 % mieszkańców miasta. Niestety dziś znajdziemy tu tylko pozostałości jednego z cmentarzy.
Warto też zajrzeć 9 km od Lubartowa do Kozłówki gdzie znajduje się wspaniały kompleks pałacowy Zamoyskich.
herb
Położenie: 51° 28' N - 22° 36' E
Ludność: 23 010
Obszar:13,91 km kw.
środa, 17 grudnia 2008
Historia
W ostatnich latach w Bibliotece odbyły się promocje książek: Ireny Głowackiej (1931-2004) "Pod wiatr" i "Rozstania i powroty", Zofii Meksułowej "Z serca", Sławomira Pokraki "Powidok i inne miniatury", Czesława Gregorowicza i Dariusza Salaty "ZWZ AK w obwodzie lubartowskim 1939-1945", Roberta Tomali "Obejmując ciszę", Jarosława Gawrysiaka "Dusza miękka jak chleb", Mariusza Jęczały "Spróbuj się zatrzymać" oraz książki poświęconej Agacie Budzyńskiej "Rozpalcie nowe słońca" Danuty Antoniny Dumało "Rozdaj miłość". Tu też zorganizowano promocję antologii poezji górskiej w opracowaniu W. Michalskiego pt. "Wierchom, halom, smrekom" Góry w twórczości poetów lubelskich. I to o tej poezji pisał profesor Jacek Kolbuszewski, że "jest z całą pewnością najlepszą polską książką poetycką o górach, jaka ukazała się w ostatnich latach".
W 1994 roku bibliotece udało się wydać esej Waldemara Michalskiego "Tradycje literackie Lubartowa i Ziemi Lubartowskiej 1543-1993".
Aktualnie lubartowski czytelnik ma możliwość korzystania z trzech placówek bibliotecznych, w których znajduje się ok. 80 tysięcy książek, duży zestaw prasy (łącznie 100 tytułów), dokumenty życia społecznego i regionalia. Z bibliotek korzysta prawie 6,5 tysiąca czytelników (co czwarty mieszkaniec). W filiach są Oddziały dla Dzieci. W każdej placówce wydzielona jest Czytelnia wyposażona w wydawnictwa informacyjne i czasopisma do korzystania na miejscu. Od lat Biblioteka zatrudnia wykwalifikowanych i doświadczonych pracowników. Od 2002 r. udostępnione są stanowiska internetowe oraz najnowsze publikacje z tej dziedziny. W 2003 roku udostępniono księgozbiór w języku angielskim - pierwsze 100 tytułów.
Dzieje biblioteki nie są zamknięte. Każdego dnia pisana jest jej nowa historia. Ważną rolę spełniła Zofia Skomorowska, długoletnia dyrektorka biblioteki oraz Barbara Mazurek autorka opracowań graficznych wszystkich ekspozycji w ostatnich latach.
Historia Biblioteki ma swoją bogatą literaturę. Tu tylko przykładowo warto przypomnieć chociażby takie pozycje jak: A. Kosior Jubileusz Biblioteki". 35 lat Biblioteki Miejskiej w Lubartowie" ("Bibliotekarz Lubelski" 1984 nr 1-4 s. 26-32), Z. Romańska: "Wspomnienie" ("Bibliotekarz Lubelski" 1984 nr 1-4 s. 38-41), Z. Skomorowska: "Lubartowskie biblioteki" ("Lubartów i Ziemia Lubartowska" 1993 s. 125-134), J. Smolarz: "Biblioteczne reminiscencje dokumentalne". Zarys rozwoju bibliotek publicznych w Lubartowskiem do roku 1944 ("Lubartów i Ziemia Lubartowska" 1980 s. 109-133), J. Smolarz: "Biblioteki" ("Lubartów i Ziemia Lubartowska" 1975 s. 56-71), W Zięba: "Pierwsza biblioteka w Lubartowie i dalszy jej rozwój" ("Lubartów i Ziemia Lubartowska" 1959 s. 32), W Zięba: "Rozwój czytelnictwa w powiecie lubartowskim do roku 1948" ("Lubartów i Ziemia Lubartowska" 1956 s. 30) i wiele artykułów prasowych autorstwa Marka Danielkiewicza, Teresy Dras, Marii Dobosiewicz, Mieczysława Kościńskiego i innych.
<< wstecz
W ostatnich latach w Bibliotece odbyły się promocje książek: Ireny Głowackiej (1931-2004) "Pod wiatr" i "Rozstania i powroty", Zofii Meksułowej "Z serca", Sławomira Pokraki "Powidok i inne miniatury", Czesława Gregorowicza i Dariusza Salaty "ZWZ AK w obwodzie lubartowskim 1939-1945", Roberta Tomali "Obejmując ciszę", Jarosława Gawrysiaka "Dusza miękka jak chleb", Mariusza Jęczały "Spróbuj się zatrzymać" oraz książki poświęconej Agacie Budzyńskiej "Rozpalcie nowe słońca" Danuty Antoniny Dumało "Rozdaj miłość". Tu też zorganizowano promocję antologii poezji górskiej w opracowaniu W. Michalskiego pt. "Wierchom, halom, smrekom" Góry w twórczości poetów lubelskich. I to o tej poezji pisał profesor Jacek Kolbuszewski, że "jest z całą pewnością najlepszą polską książką poetycką o górach, jaka ukazała się w ostatnich latach".
W 1994 roku bibliotece udało się wydać esej Waldemara Michalskiego "Tradycje literackie Lubartowa i Ziemi Lubartowskiej 1543-1993".
Aktualnie lubartowski czytelnik ma możliwość korzystania z trzech placówek bibliotecznych, w których znajduje się ok. 80 tysięcy książek, duży zestaw prasy (łącznie 100 tytułów), dokumenty życia społecznego i regionalia. Z bibliotek korzysta prawie 6,5 tysiąca czytelników (co czwarty mieszkaniec). W filiach są Oddziały dla Dzieci. W każdej placówce wydzielona jest Czytelnia wyposażona w wydawnictwa informacyjne i czasopisma do korzystania na miejscu. Od lat Biblioteka zatrudnia wykwalifikowanych i doświadczonych pracowników. Od 2002 r. udostępnione są stanowiska internetowe oraz najnowsze publikacje z tej dziedziny. W 2003 roku udostępniono księgozbiór w języku angielskim - pierwsze 100 tytułów.
Dzieje biblioteki nie są zamknięte. Każdego dnia pisana jest jej nowa historia. Ważną rolę spełniła Zofia Skomorowska, długoletnia dyrektorka biblioteki oraz Barbara Mazurek autorka opracowań graficznych wszystkich ekspozycji w ostatnich latach.
Historia Biblioteki ma swoją bogatą literaturę. Tu tylko przykładowo warto przypomnieć chociażby takie pozycje jak: A. Kosior Jubileusz Biblioteki". 35 lat Biblioteki Miejskiej w Lubartowie" ("Bibliotekarz Lubelski" 1984 nr 1-4 s. 26-32), Z. Romańska: "Wspomnienie" ("Bibliotekarz Lubelski" 1984 nr 1-4 s. 38-41), Z. Skomorowska: "Lubartowskie biblioteki" ("Lubartów i Ziemia Lubartowska" 1993 s. 125-134), J. Smolarz: "Biblioteczne reminiscencje dokumentalne". Zarys rozwoju bibliotek publicznych w Lubartowskiem do roku 1944 ("Lubartów i Ziemia Lubartowska" 1980 s. 109-133), J. Smolarz: "Biblioteki" ("Lubartów i Ziemia Lubartowska" 1975 s. 56-71), W Zięba: "Pierwsza biblioteka w Lubartowie i dalszy jej rozwój" ("Lubartów i Ziemia Lubartowska" 1959 s. 32), W Zięba: "Rozwój czytelnictwa w powiecie lubartowskim do roku 1948" ("Lubartów i Ziemia Lubartowska" 1956 s. 30) i wiele artykułów prasowych autorstwa Marka Danielkiewicza, Teresy Dras, Marii Dobosiewicz, Mieczysława Kościńskiego i innych.
<< wstecz
Historia
Za sprawą kolejnych burmistrzów miasta: Grzegorza Charlińskiego, Jacka Krzysztofa Świętońskiego, Jerzego Zwolińskiego i jego zastępcy Tadeusza Trąbki oraz Waldemara Kijka, obecnie sekretarza miasta, tworzony był dobry klimat wokół biblioteki, sprzyjający jej rozwojowi. Życzliwą pomocą wspierali ją również: Andrzej Zieliński, Zbigniew Maciejewicz i Marek Pankowski, przewodniczący Rady Miasta Lubartowa po 1990 roku.
Biblioteka oprócz udostępniania zbiorów prowadzi różnorodną działalność kulturalno-oświatową. Tu odbywają się imprezy, spotkania, sesje literackie, promocje książek, lekcje biblioteczne. Z powodzeniem funkcjonuje Galeria przy ulicy Lubelskiej 36 i Mała Galeria w Filii nr 2, gdzie twórcy prezentują swoje prace: Olga Grabowska-Toboła (rysunek, malarstwo, grafika), Jerzy Knefel (malarstwo), Piotr Kopeć (malarstwo), Witold Kossak (fotografia), Teresa Irena Kowalik (suchy bukiet natury), Konrad Maciejewicz (rysunek, grafika), Anna Mitura (rysunek), Alojzy Grzegorz Oleszko (malarstwo), Ela Pęczuła (ceramika artystyczna), Jerzy Pęczuła (malarstwo), Cezary Romański (rysunek, malarstwo), Jacek Sulima (rzeźba, malarstwo), Artur Trojanowski (rzeźba, grafika), Marcin Wróblewski (malarstwo), Janusz Krzysztof Zaczek (fotografia), Damian Mika (fotografia), Dariusz Dessauer (grafika) i inni.
Wspomnieć należy o zbiorowych wystawach twórczości plastycznej i literackiej: m.in.: "Twórcy kultury Lubartowa", "Literackie tradycje Lubartowa i Ziemi Lubartowskiej", "Twórczość artystyczna mieszkanek Domu Pomocy Społecznej", pokonkursowa wystawa wojewódzka prac dzieci "Moja gmina", a także wiele wystaw prac Kółka Plastycznego działającego w Filii nr 2. Organizowane były także inne wystawy: m.in.: "Najcenniejsze zbiory biblioteki", "Lubartów w prasie", "Zabytki Lubartowa i okolic", "Adam Mickiewicz", "Zabytki archeologiczne Ziemi Lubartowskiej". W Bibliotece eksponowana była wystawa zdjęć z debiutu scenicznego Daniela Wyczesanego. Młody aktor grał w sztuce "Jowisz i Zwierzęta" w reżyserii Janusza Łagodzińskiego w warszawskim Teatrze Szwedzka 2/4. Zainteresowanie niektórymi wystawami wykraczało poza miasto. Oto niektóre z ekspozycji, o których obszernie informowały prasa, radio i telewizja: "Portrety z Lubartowa" (1995), "Słowo i sacrum" (1996), "Teatr Wandy Jagienki Śliwiny" (1997), "Namiętności. Literatura, muzyka, teatr " Marka Danielkiewicza" (1999), "Fetysze, ołtarzyki, wizje " Nicole i Słoma" (1999), "100 lat po Weselu St. Wyspiańskiego (2001), "Lekarze twórcy literatury" (2001), "Z Tymoszówki. W 120 rocznicę urodzin i 65 rocznicę śmierci Karola Szymanowskiego" (2002), "Pamięci Żydów z Lubartowa" (2003) i "Do Europy tak, ale z naszymi zmarłymi" (2003).
Biblioteka nawiązała bliskie kontakty z wieloma twórcami związanymi z książką. Nie sposób wymienić wszystkich, z którymi spotkali się nasi czytelnicy. Odwiedzili bibliotekę m.in.: Arkadiusz Bagłajewski, Ludwik Bronisz-Pikało, Elżbieta Cichla-Czarniawska, Jacek Dąbała, Józef Fert, Urszula Gierszon, Magdalena Jankowska, Urszula Jaros, Tadeusz Jasiński, Maria Józefacka, Tadeusz Karabowicz, Tadeusz Kwiatkowski-Cugow, Alina Kochańczyk, Adolf Lekki, Stefan Listosz, Andrzej Łuczeńczyk, Bogdan Madej, Jerzy Misiec, Waldemar Michalski, Andrzej Molik, Andrzej Monastyrski, Andrzej Niewiadomski, Zbigniew Okoń, Dominik Opolski, Henryk Pająk, Krzysztof Paczuski, Leszek Prorok, Artur Przystupa, Janusz Roszko, Omar Sangare, Marek Sołtysik, Tadeusz Szkołut, Maria Szulecka, Tadeusz Śliwiak, Bogusław Wróblewski, Marek Wawrzkiewicz, Bohdan Zadura, Henryk Ryszard Zarewicz-Żuchowski, Bolesław Taborski, Paweł Próchniak, Bożena Intrator, Sławek Pokraka, Krzysztof Sobczyński, Teresa Dras, Witold Dąbrowski, Tomasz Pietrasiewicz, Władysław Panas, Monika Adamczyk-Garbowska.
Historia
Do dziś zachowało się w jej zbiorach około 1.000 książek z czasów Biblioteki Polskiej Macierzy Szkolnej. Najstarsze woluminy pochodzą z pierwszej połowy XIX wieku. Najcenniejsze znajdują się w gmachu przy ulicy Lubelskiej 36.
W okresie Polski Ludowej Lubartów rozwijał się dosyć prężnie, przybywało mieszkańców, rosły potrzeby czytelnicze. Już w 1957 roku powstał Oddział dla Dzieci przy ulicy Lubelskiej 24. Któż z nas - starszych czytelników - nie pamięta pracującej tam bibliotekarki pani Bronisławy Bieleckiej, która z humorem "karciła" dzieci za nieszanowanie książek. W czytelni zaś pani Leokadia Gągalska-Grądek prowadziła najciekawsze wówczas formy prac z dziećmi: m.in. kółko plastyczne, teatrzyk kukiełkowy, lekcje biblioteczne, wieczory baśni, organizowała "pochody książki", wystawy oraz wyświetlała przeźrocza.
Wydarzeniem kulturalnym dla mieszkańców Lubartowa był 1969 rok. Przy ulicy 3 Maja 2/92, w bloku mieszkalnym, otwarta została nowa biblioteka - Filia nr l. Pierwszą kierowniczką tej placówki została Elżbieta Świętońska. Po trzech latach funkcję tę przejęła Urszula Sławecka, następnie Grażyna Tomasiak, a od 1985 roku kieruje nią Hanna Pytka.
W 1985 roku zorganizowany został kolejny oddział " Filia nr 2 w budynku Spółdzielni Mieszkaniowej przy ulicy Cichej 6. Od początku Filią nr 2 kieruje Grażyna Tomasiak.
W tym miejscu warto przypomnieć nazwiska lubartowskich bibliotekarzy, którzy zajmowali kierownicze stanowiska: w latach 1949-1955 Zofia Romańska (kierownik Publicznej Biblioteki Miejskiej im. A. Mickiewicza); w latach 1946-1960 Wiktoria Zięba (kierownik Biblioteki Powiatowej, zaś od 1955 roku kierownik Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej im. A. Mickiewicza); w latach 1960-1968 Jan Smolarz (kierownik Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej im. A. Mickiewicza); w latach 1968-1972 Helena Jednacz (kierownik Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej); w latach 1972-1979 Bogusław Meleszczuk (kierownik Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej), zaś od roku 1975 dyrektor Oddziału Terenowego Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej im. H. Łopacińskiego w Lublinie). Od 1979 roku stanowisko kierownicze objęła Zofia Skomorowska, która pracowała do maja 2001 roku. Obecnie funkcję dyrektora biblioteki sprawuje Marek Danielkiewicz.
Z perspektywy kilkunastu lat biblioteki samorządowej, od 1 stycznia 1992 r., należy stwierdzić, że władze lokalne poczuły się jej rzeczywistym gospodarzem. Przede wszystkim znacznej poprawie uległy warunki korzystania z bibliotek. W 1992 roku Filia nr 1 została przeniesiona do budynku po żłobku przy ulicy 3 Maja 24a, natomiast w 1993 roku Filia nr 2 została połączona ze zlikwidowanym Oddziałem dla Dzieci, który znajdował się przy ulicy Legionów 5. Władze samorządowe zdecydowały o nowej lokalizacji Filii Nr 2 na osiedlu przy ulicy ks. J. Popiełuszki 10a. W tym samym roku Biblioteka Główna przeniesiona została z budynku przy ulicy Cmentarnej 10 do znacznie większego przy ulicy Lubelskiej 36. Zmiany lokalowe dokonane w tym czasie okazały się bardzo korzystne dla czytelników.
Historia
Miejska Biblioteka Publiczna im. Adama Mickiewicza kontynuuje dzieło pierwszej publicznej biblioteki w Lubartowie, którą była Biblioteka Polskiej Macierzy Szkolnej. Została ona otwarta dla czytelników dnia 27 września 1909 roku w budynku przy ulicy Lubelskiej 16. Księgozbiór liczył wówczas 437 tomów, a wypożyczanie było odpłatne. Opiekunką księgozbioru i bibliotekarką została pani Stanisława Kosior. Statystyki wykazują, że najpoczytniejszymi wówczas autorami byli: J. I. Kraszewski, A. Gruszecki, S. Wyspiański, K. Tetmajer, W. Berent, S. Reymont, S. Żeromski. Znaczna część książek z tamtego okresu zachowała się do dnia dzisiejszego. Biblioteka w owych latach udostępniała także czasopisma. Niestety, w czasie I wojny światowej, część zbiorów uległa zniszczeniu, ale już w roku 1917, staraniem inspektora szkolnego Michała Dubaja, Biblioteka wznowiła swoją działalność. Mieściła się wówczas przy ulicy Lubelskiej 24. Nową bibliotekarką została pani Janina Łaszczówna. Z chwilą reaktywowania Koła Polskiej Macierzy Szkolnej w dniu 13 stycznia 1926 r. do Zarządu Macierzy wszedł ks. Aleksander Szulc, który w roku 1930 przejął kierownictwo Biblioteki, a funkcję bibliotekarki powierzono pani Helenie Polakównej. Biblioteka zmieniała lokale, mieściła się kolejno przy ulicy Lubelskiej 16, a później przy ulicy Legionów 15. Utrzymywana była przede wszystkim przez miejscowe Koło Polskiej Macierzy Szkolnej. W 1935 r. dzięki subwencji Magistratu zrezygnowano z opłat abonamentowych czytelników. Powiększał się też księgozbiór (np. w 1931 r. liczył około 2.000 woluminów). Największych zakupów dokonano w latach 1927-1934. W roku 1931 z Biblioteki korzystało 318 czytelników (tj. 4,1% mieszkańców Lubartowa), ale w roku 1939 zanotowano już 544 czytelników. W dalszym ciągu największym zainteresowaniem korzystających z księgozbioru cieszyła się beletrystyka.
W czasie okupacji niemieckiej Bibliotece udało się prowadzić działalność aż do 1942 roku. Później znaczna część księgozbioru została ukryta przez ks. Aleksandra Szulca i jego współpracowników: Jadwigę Kęcik, Marię Iwanos (nauczycielki), Józefa Dereckiego i innych. Dzięki konspiracyjnym działaniom ks. A. Szulca księgozbiór w okresie okupacji nie doznał większych strat.
W 1948 roku Biblioteka przeszła pod Zarząd Miejskiej Rady Narodowej. Oficjalne jej otwarcie nastąpiło 15 stycznia 1949 roku. Księgozbiór liczył wówczas 4.200 woluminów. Nadano jej nazwę: Publiczna Biblioteka Miejska im. A. Mickiewicza w Lubartowie. Mieściła się przy ulicy Żabiej 3 (później przy ul. 25 Października 5 - teraz Legionów, następnie przy ul. Cmentarnej 10 i obecnie przy ul. Lubelskiej 36). Pierwszą bibliotekarką po wojnie była pani Zofia Romańska, która z pełnym oddaniem przepracowała 30 lat (do 1978 r.). Następnie jej miejsce zajęła pani Alicja Rokicka (pracowała do emerytury w 2003 roku).
Biblioteka przechodziła różne zmiany organizacyjne. W 1955 roku została połączona z Powiatową Biblioteką, a w 1975 roku stała się częścią Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej im. Hieronima Łopacińskiego w Lublinie. Od l stycznia 1992 roku jest biblioteką samorządową.
Biblioteka Miejska w Lubartowie ma 100 lat !
Konkurs literacki
W 100. rocznicę powstania Biblioteki Publicznej w Lubartowie (1909-2009) ogłaszamy Konkurs Literacki na wspomnienia pt." Lubartowska biblioteka , jaką pamiętam".
1.
a) Celem konkursu jest promocja Lubartowa, miasta o długiej tradycji czytelnictwa publicznego,
b) ujawnienie talentów i uzdolnionych czytelników, w tym osób niepełnosprawnych,
c) druk najlepszych prac.
2.
Konkurs skierowany jest do wszystkich czytelników, byłych i obecnych mieszkańców Lubartowa, którzy na przestrzeni wieku współtworzyli historię naszej biblioteki.
3.
Wspomnienia oceni jury (członkowie pisarskich związków twórczych) pod względem: oryginalności, wartości artystycznych i językowych.
4.
a) Na konkurs należy zgłaszać utwory dotąd nie publikowane i nie nagradzane,
b) wszystkie utwory powinny być opatrzone godłem, spisane w dwóch egzemplarzach na katach formatu A4 (maszynopis lub bardzo czytelny rękopis),
c) każdy uczestnik ma prawo zgłosić tylko jedną pracę w objętości do 10 stron maszynopisu, d) w oddzielnej kopercie opatrzonej tym samym godłem co praca, należy umieścić dane: imię i nazwisko, adres, n-r telefonu.
5.
O rozstrzygnięciu konkursu wszyscy uczestnicy zostaną poinformowani oddzielnym pismem. Każdy z nich otrzyma pamiątkowy dyplom z okazji 100. rocznicy powstania Biblioteki Publicznej w Lubartowie, opatrzony okolicznościowym stemplem.
6.
Utwory należy składać lub nadsyłać do 31 marca 2009 r. na adres: Miejska Biblioteka Publiczna im. A. Mickiewicza, 21-100 Lubartów, ul. Lubelska 36 (sekretariat), z dopiskiem: Konkurs Literacki.
Grupa Inicjatywna Społecznego Komitetu Obchodów 100. rocznicy powstania Biblioteki Publicznej w Lubartowie
Subskrybuj:
Posty (Atom)
Posty
